Vrijwilligers als nieuw vaccin?

Het kan toch niet dat ik als vrijwillig ambulancier onverzekerd besmette COVID-19-patiënten vervoer?

Rode Kruis Beveren bemant dagelijks een ziekenwagen voor het uitvoeren van transport van patiënten die positief getest zijn op COVID-19 of waarvan een vermoeden van besmetting bestaat. Ondanks het bijkomende risico dat deze opdrachten inhouden blijken de vrijwilligers niet op dezelfde bescherming te kunnen rekenen van de Federale overheid in vergelijking met hun beroepscollega's. Een van de vrijwillige ambulanciers van de afdeling stelt zich de vraag of dàt wel rechtvaardig is.

COVID-19 beheerst momenteel ons leven. De maatschappij staat op zijn kop, en de medische wereld onder hoogspanning. Deze extreme situatie, met complexe zorg en groeiende behoeften, maakt dat naast de professionele gezondheidswerkers, er een toenemende behoefte is aan ondersteuning door vrijwilligers.

Rode Kruis-Vlaanderen beschikt over duizenden opgeleide vrijwilligers, en die dragen op dit moment dan ook hun steentje bij. Die vrijwilligers zijn op dit moment onmisbaar op diverse fronten, en de overheid vindt dat maar al te evident.
 

Vrijwilligers als nieuwe vaccin?

Ook binnen het dringend ziekenvervoer zijn vrijwilligers door de gestegen en gewijzigde behoeften niet weg te denken. Ondergetekende bemant, als verpleegkundige hulpverlener, dagelijks een van de speciale COVID-ziekenwagens van Rode Kruis-Vlaanderen, die sinds maart dagelijks, 24/7, slachtoffers van COVID-19 in veilige en professionele condities naar de ziekenhuizen vervoeren. We doen dat op vraag van de overheid, en ontlasten op die manier de reguliere 112-diensten van deze vele bijkomende en complexe ritten. Sinds het begin van de crisis vervoerden we reeds 2.000 mensen,die vaak zeer ziek zijn.
 
We lopen mogelijk meer kans om besmet te raken dan andere gezondheidswerkers
We zijn hiervoor goed opgeleid en omkaderd, en beschikken over degelijke beschermingsmiddelen. Maar beseffen zeer goed dat deze transporten en contacten niet zonder risico zijn voor onszelf. Integendeel, we lopen evenveel kans om besmet te raken als alle andere gezondheidswerkers. Mogelijk zelfs meer, aangezien we met de patiënt contact hebben van in zijn oorspronkelijke besmettingshaard, zijn woning. We doen trouwens uitsluitend vervoer van met het coronavirus besmette patiënten.

Blijkbaar beseft ook de regering dit risico. Want vorig weekend besliste de ministerraad dat ‘vrijwillige’ ambulanciers van de brandweer nu ook verzekerd zijn tegen beroepsziekten, waarbij COVID-19 ondertussen erkend is als beroepsziekte. De term ‘vrijwillige brandweerman’, hoewel ingeburgerd, dekt echter de lading niet. Deze ambulanciers, verbonden aan een hulpverleningszone of de civiele bescherming, zijn immers geen ‘echte’ vrijwilligers. Zij worden, het weze hen gegund, vergoed (onder een fiscaal bijzonder gunstig stelsel, zonder RSZ-bijdragen). Ze vallen juridisch NIET onder de vrijwilligerswet. Het betreft in feite onbelast bijklussen. 

Eigen schuld, dikke bult?

Wij, vrijwilligers van het Rode Kruis, zijn wel echte vrijwilligers (en met ons nog vele anderen: begeleiders in rusthuizen en andere voorzieningen, naaiers, enz). Net daardoor worden we niet gedekt door de verzekering tegen beroepsziekten, waarvan hierboven sprake. Dit wordt bij navraag bevestigd door het Federaal Agentschap voor Beroepsrisico’s (FEDRIS). De opgegeven reden is even eenvoudig (lees: simplistisch) als hallucinant: wie geen beroepsactiviteit uitvoert (dus met bezoldiging en arbeidscontract en zo), kan toch geen beroepsziekte krijgen? Hallo, vrijwilligerschap als nieuw vaccin? 
 

De overheid geeft vele vrijwilligers op dit moment een kaakslag

Met andere woorden: als wij de pech hebben besmet en erg ziek te worden, draaien we zelf op voor alle gevolgen, behandeling, kosten, revalidatie, inkomstenverlies.

Voor de goede orde: we doen dit werk graag, uit vrije wil, en 100 procent onbezoldigd. Écht vrijwillig, heet dat dan bij ons. Het dient gezegd, dat de inhoudelijke en logistieke ondersteuning, die we hierbij ervaren vanuit Rode Kruis-Vlaanderen, uitstekend is. Maar ook daar: onze ongevallenverzekering zal wellicht niet tussenkomen, want COVID-19 is ook geen ongeval.

Die beslissing van de ministerraad moet men me toch eens goed uitleggen, want ik begrijp het niet. Net op het moment dat de maatschappij en de overheid geconfronteerd worden met een uitzonderlijke en nooit geziene ramp, en daarvoor vrijwilligers wil inschakelen en motiveren, net op dat moment vindt diezelfde overheid het nodig om die vele vrijwilligers een kaakslag te geven.

Blijkbaar is een vrijwilliger, die zich intensief en niet zonder risico inzet voor zijn kwetsbare medemens, té vrijwillig, waardoor hij… toch niet valt onder deze bijkomende bescherming (die, nota bene, werd gecreëerd voor ‘vrijwilligers’). Eigen schuld, dikke bult? 
Ongelijke behandeling
De overheid eist van ons, helemaal terecht, dat we, ook al zijn we vrijwilligers, op professionele wijze optreden en handelen. De bevolking heeft daar recht op. Tegelijkertijd geeft ze mee dat de vrijwilligers toch maar vrijwilligers zijn, en dus de risico's maar zelf moeten dragen. We hebben er zelf voor gekozen, toch? We hadden maar in ons kot moeten blijven.

Een groot deel van de vrijwilligers krijgt geen bijkomende bescherming

Het is toch niet correct dat de overheid in deze bijzondere tijd uitzonderingen op de regel voorziet (cfr. vrijwillige brandweer, civiele bescherming), en daarbij een deel van de doelgroep in de kou laat staan. Merkwaardig. Ongelijke behandeling bij het voorzien van uitzonderingen: ik heb het hier moeilijk mee.

Ik wil onze beleidsmakers oproepen om deze kafkaiaanse toestand recht te zetten, en daarmee de duizenden vrijwilligers, binnen en buiten onze organisatie, het gevoel te geven dat de overheid hen ook metterdaad waardeert en steunt. Dit gaat verder dan een mondmasker! Zou het dan toch waar zijn dat het coronavirus het rechtsgevoel aantast?
 

Jan Standaert
Jan Standaert is verpleegkundige. Hij is, als hulpverlener, ambulancier, rampenhulpverlener en lesgever, vele jaren als vrijwilliger actief in het Rode Kruis-Vlaanderen, en in afdeling Beveren.