Ons internationaal netwerk

Van een beetje geschiedenis…

In 1859 was de Zwitserse zakenman Henri Dunant getuige van de gruwelen van de Slag bij Solferino. Aangedaan van het leed dat hij daar zag, besloot hij een boek te schrijven ' Un souvenir de Solférino' en poneerde hij hierin twee ideeën. Enerzijds moet er een geheel van regels komen die vastlegt wat er met de zieke en gewonden gebeurt tijdens een gewapend conflict en anderzijds stelde hij voor om een neutrale hulporganisatie op te richten om zieken en gewonden te verzorgen en dit zonder onderscheid. Dit leidde tot de oprichting van het Internationale Comité voor hulpverlening aan gewonde militairen, wat later het Internationale Rode Kruis Comité werd, en het eerste Verdrag van Genève, dat de basis vormt van het huidig internationaal humanitair recht.

… naar het Rode Kruis vandaag.

De Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging vandaag bestaat uit drie componenten:

Onze missie is het voorkomen en verlichten van menselijk leed in tijden van gewapend conflict en noodsituaties, en het bevorderen van vrijwilligerswerk, solidariteit en verspreiding van het internationaal humanitair recht en zijn fundamentele principes.

Het Rode Kruis is geen NGO (niet-gouvernementele organisatie). Haar mandaat is vastgelegd in de Internationale Verdragen van Genève van 1949, die universeel zijn geratificeerd. Conform de Belgische wet van 1891 fungeren we als helper van de overheid.

Onze zeven Fundamentele Beginselen

Rode Kruis-Vlaanderen en alle andere componenten van de Beweging zijn gehouden tot de zeven Fundamentele Beginselen.

1. Menselijkheid

We willen menselijk leed voorkomen en verlichten. Daarom zetten we ons in om leven, gezondheid en waardigheid van de bevolking te beschermen. We streven naar wederzijds begrip, vriendschap, samenwerking en blijvende vrede.

2. Onpartijdigheid

Het Rode Kruis helpt iedereen zonder onderscheid. Raciale verschillen, overtuiging, sociale klasse of nationaliteit spelen geen enkele rol. We gaan alleen uit van de bestaande noden. Mensen die in de grootste nood verkeren, krijgen voorrang.

3. Neutraliteit

We stellen ons altijd neutraal op, want alleen zo kunnen we het vertrouwen en het respect krijgen van iedereen. We mengen ons niet in debatten die politiek, raciaal, religieus of ideologisch gekleurd zijn. Bij conflicten kiezen we geen partij.

4. Onafhankelijkheid

We helpen de overheden bij hun hulpverlening, maar we bepalen zelf ons beleid en maken zelf onze keuzes. We zoeken ook zelf naar financiële inkomsten bij de bevolking, bedrijven en overheden. Geen druk of invloed van buitenaf mag onze werking bepalen, zodat we altijd volgens onze Beginselen kunnen werken.

5. Vrijwilligheid

We helpen op basis van vrijwillige inzet. Geen enkele vrijwilliger werkt mee om zich financieel of maatschappelijk te verbeteren. Alle inkomsten gaan naar hulpverlening, opleiding en uitrusting. We streven geen financiële winst na.

6. Eenheid

In elk land is er één Rode Kruis. In België is dat het Belgische Rode Kruis met zijn twee vleugels: onze Franstalige collega’s en Rode Kruis-Vlaanderen. We staan open voor iedereen die wil meewerken en respect heeft voor onze Beginselen

7. Universaliteit

We zijn een wereldwijde organisatie waarvan alle nationale verenigingen gelijkwaardig zijn. We hebben dezelfde plichten om elkaar te helpen en dezelfde rechten om op steun van de anderen te rekenen.

De emblemen die we gebruiken

De meeste mensen zijn bekend met het rode kruis- en rode halve maanembleem. Deze emblemen worden elke dag door mensen over de hele wereld gezien, voornamelijk in verband met de diensten die worden aangeboden door het Rode Kruis. Maar waar komen deze emblemen vandaan, welk doel en welke bescherming hebben ze? 

Geschiedenis van de emblemen

Na de slag bij Solferino in 1859 volgt in 1863 de oprichting van het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC). Het ICRC zet in 1863 een conferentie op met als doel de oprichting van nationale hulpverleningscomités ter ondersteuning van de medische diensten van de strijdkrachten, wat de nationale Rode Kruis en Rode Halve Maanverenigingen zouden worden. Tijdens deze conferentie werd ook het idee gelanceerd dat medisch personeel van de strijdkrachten en van de vrijwillige hulpverleningscomités een kenteken kan dragen om hun bescherming tijdens de vijandelijkheden zichtbaar te maken. Het voorstel van kenteken was een witte armband met een rood kruis, de kleuren van de Zwitsers vlag in omgekeerde richting. 

In het Eerste Verdrag van Genève (1864) werd het voorgestelde rode kruis op witte achtergrond daadwerkelijk als embleem aangenomen door de staten. Hoewel het rode kruis bedoeld is als een neutraal symbool, vrij van religieuze, politieke of culturele connotatie, wilden sommige landen een ander embleem gebruiken. In 1929 werden bij wijziging van het Eerste Verdrag van Genève daarom twee bijkomende symbolen aangenomen: de rode halve maan en de rode leeuw en zon, beide ook op een witte achtergrond. De rode leeuw en zon is echter niet meer in gebruik sinds 1980. 

Met het Derde Aanvullend Protocol van 2005 werd een “rood kader in de vorm van een gekanteld vierkant op een wit veld” aangenomen als extra embleem, gekend als het rode kristal. Het geniet dezelfde juridische status als de andere emblemen en kan op dezelfde manier en onder dezelfde voorwaarden worden gebruikt. Het biedt een alternatief voor staten en nationale verenigingen die niet het rode kruis of de rode halve maan willen gebruiken.

Doel van de emblemen?

In tegenstellig tot wat men vaak denkt zijn deze emblemen géén teken voor eerste hulp of de medische gemeenschap, noch een gangbaar logo gereguleerd door het intellectuele eigendomsrecht. 

Eerst en vooral zijn het rode kruis, de rode halve maan en het rode kristal internationaal erkende symbolen van de bescherming die het internationaal humanitair recht biedt aan gewonden en zieken en aan degenen die hen in tijden van gewapende conflicten te hulp schieten, met name de medische diensten zoals gedefinieerd door het internationaal humanitair recht (beschermend gebruik). 

De emblemen duiden ook aan dat een persoon of een object is verbonden met de componenten van de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maan-beweging (Beweging) (indicatief gebruik). 

Deze levensreddende symbolen moeten reeds in vredestijd door iedereen worden begrepen en vertrouwd, zodat ze hun beschermende werking behouden in tijden van conflict. Het is daarom cruciaal dat de emblemen altijd correct worden weergegeven, en alleen gebruikt worden door degenen die daartoe wettelijk bevoegd zijn.

Imitatie of misbruik van de emblemen komt nochtans veelvuldig voor. Het gebeurt zowel in vredes- als in oorlogstijd. Vaak uit onwetendheid, maar soms ook opzettelijk.

Als staat partij bij de Verdragen van Genève en de Aanvullende Protocollen, is de Belgische staat de belangrijkste actor die verantwoordelijk is voor het respecteren van deze emblemen in België. Rode Kruis-Vlaanderen als onderdeel van het Belgische Rode Kruis ondersteunt de autoriteiten bij het verzekeren van respect voor het internationaal humanitair recht en de bescherming van de emblemen in België.

Internationale Rode Kruis Comité (ICRC)

Optreden bij gewapende conflicten

Het ICRC bevordert en waakt over het respect voor het internationaal humanitair recht en de implementatie ervan in (inter)nationale wetgeving. In gewapende conflicten fungeert het ICRC als een onpartijdige en neutrale tussenpersoon, die humanitaire bescherming en bijstand biedt aan slachtoffers. Daarnaast houdt het ICRC toezicht op de naleving van het internationaal humanitair recht. Ten slotte leidt en coördineert het ICRC internationale noodhulpactiviteiten uitgevoerd door het Rode Kruis en de Rode Halve Maan in conflictsituaties.

Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen (IFRC)

Optreden in vredestijd, tijdens noodsituaties

Het IFRC vertegenwoordigt alle nationale verenigingen internationaal en bevordert samenwerking en ontwikkeling tussen deze verenigingen.
Het IFRC richt zich op twee belangrijke pijlers:

(natuur)rampen: zowel proactief mensen voorbereiden op natuurrampen en de onderliggende oorzaken aanpakken zodat de impact van rampen verminderd of zelfs voorkomen kan worden, als reactief voorzien in de basisbehoeften tijdens rampen.
volksgezondheid: het stimuleren van het algemeen welzijn. Dit omvat het bevorderen van een positieve sociale, mentale en fysieke gezondheid en het ondersteunen van het levensonderhoud van mensen.

Nationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen

De ruggengraat van de Beweging

De Nationale Verenigingen vormen de ruggengraat van de Beweging. Elke nationale vereniging bestaat uit een ongeëvenaard netwerk van vrijwilligers en medewerkers die een breed scala aan diensten verlenen. Die dienstverlening verschilt van land tot land. Dit door de verschillende behoeften van gemeenschappen en de verschillende relaties die Nationale Verenigingen hebben met hun respectievelijke autoriteiten.

Vrijwilligers van nationale organisaties zijn vaak als eerste ter plaatse wanneer een ramp toeslaat. En ze blijven actief binnen de getroffen gemeenschappen lang nadat alle anderen zijn vertrokken. In sommige gevallen zijn Nationale Verenigingen de enige organisaties die kunnen opereren in landen die te maken hebben met rampen, conflicten of een ineenstorting van hun sociale structuur.